SOWA OPAC : Katalog centralny WBP w Opolu

Book

In basket

rate

Psałterz Dawidów / w przekładzie [z grec., hebr., łac.] Jakuba Wujka z 1594 roku ; transkrypcja, słowo wstępne i komentarz Janusz Frankowski. - Warszawa : "Pax", 1993. - 309, [3] s. : 1 faks. ; 26 cm.

Author

Frankowski Janusz (1928-2017) Przedm. Wujek Jakub (1541-1597). Tłumaczenie

Form of Work

Książki

Subject

Biblia

Instytucja

Instytut Wydawniczy "Pax"

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. C 2-142 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Koheleta / przekład Anna Kamieńska ; opracowanie i redakcja Wojciech Kruszewski ; komentarze Piotr Matywiecki, Piotr Paziński, Anna Kamieńska. - Wydanie drugie. - Warszawa : Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2019. - 79 stron ; 20 cm.

Author

Kamieńska Anna (1920-1986). Tłumaczenie Kruszewski Wojciech (1973- ) Opracowanie Matywiecki Piotr (1943- ) Komentarz Paziński Piotr (1973- ). Komentarz

Form of Work

Książki Publikacje religijne

Subject

Kohelet (postać biblijna) Biblia

Genre/Form

Analiza i interpretacja Księgi święte

Domain

Religia i duchowość Historia Literaturoznawstwo

Instytucja

Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma

Tytuł

Biblia. ST. Księga Koheleta (pol.)

Tekst częściowo tłumaczony z hebrajskiego.

Moja Matka - Anna Kamieńska - była pewna, że rozumieć Biblię i tym samym nakazy Boga można najpełniej, znając język hebrajski. Uczyła się go pod koniec życia przez kilka lat od dobrego nauczyciela i opanowała na tyle, że przekładała nie tylko fragmenty Talmudu, lecz także liczne psalmy oraz Księgę Koheleta. Tłumaczenie tego biblijnego poematu ukazuje się niemal trzydzieści lat po jej śmierci.

Kohelet, zdaniem Kamieńskiej, był prorokiem zwątpienia w sens życia i sens ładu. Poetka widziała w jego słowach zapis "dramatu człowieka myślącego, szukającego, wątpiącego i nienasyconego w swoim szukaniu. Może to właśnie jest nam tak bliskie w synu Dawidowym: mądrość, która nie jest skrzepem myśli ani żadnym systemem, mądrość otwarta, w stanie wrzenia, w stanie niepokoju". A z niepokoju właśnie zbudowana jest poezja, jeśli nie ma być tylko grą. Poetę-mędrca tłumaczyła poetka ciemności i wiary. (Paweł Śpiewak)

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 359844 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Psałterz Dawidów / przekładania Jana Kochanowskiego ; [wstęp Paulina Buchwald-Pelcowa]. - Warszawa : "Pax", 1985 (Ciech : RSW"PKR"). - [4], VIII, 216, [8] s. ; 28 cm.

Author

Kochanowski Jan (1530-1584) Buchwald-Pelcowa Paulina (1934-2021) Przedmowa

Form of Work

Książki

Genre/Form

Poezja polska

Instytucja

Instytut Wydawniczy "Pax"

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

Przedr. fotooffs., oryg. : Kraków : w Drukarni Łazarzowej, 1579. - Parafraza z łac. przekładu : Liber psalmorum.

Przedr. fotooffsetowy, oryg.: Kraków : w Drukarni Łazarzowej, 1579.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Rogów

Copies are only available in the library: sygn. 111822 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Rodzaju / przełożył i opracował Marek Piela. - Kraków : Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2020. - 126, [1] strona ; 21 cm.

Author

Piela Marek Opracowanie

Form of Work

Książki Publikacje religijne

Subject

Biblia Chrześcijaństwo Judaizm

Genre/Form

Księgi święte

Domain

Religia i duchowość

Instytucja

Księgarnia Akademicka (Kraków)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Rodzaju (pol.)

Bibliografia na stronach 123-126.

Autor niniejszego przekładu Księgi Rodzaju żywi nadzieję, że gdyby napisano ją oryginalnie po polsku, to brzmiałaby podobnie jak tłumaczenie, które oddajemy do rąk czytelnika. Odchodzi ono znacznie od litery oryginału po to, aby dochować wierności jego znaczeniu, stylowi i intencji. Już pierwszy rozdział przynosi nowość, która może wzbudzić krytykę publiczności, czytamy w nim bowiem, że np. człowiek został stworzony w piątek, zamiast tradycyjnie "w dzień szósty". W przekładzie pojawiają się wyrażenia archaiczne obok potocznych, a zarazem tłumacz unika stylu biblijnego królującego w tradycyjnych przekładach Pisma św.

Swoje tłumaczenie Marek Piela adresuje do tych, którzy doceniają walory literackie Księgi Rodzaju i chcą ją czytać z taką samą przyjemnością, z jaką czyta się dobrze napisaną powieść.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 363327 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Psałterz Dawidów (1543) / Mikołaj Rej ; opracowanie i transkrypcja zabytku Danuta Kowalska ; [redakcja językowa Anna Lenartowicz-Zagrodna ; projekt okładki Katarzyna Turkowska]. - Wydanie I. - Łódź : Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022. - 525, [2] strony : faksymilia ; 25 cm.

Author

Rej Mikołaj (1505-1569) Tłumaczenie Kowalska Danuta (filolożka) Opracowanie Lenartowicz-Zagrodna Anna Redakcja Turkowska Katarzyna Projekt graficzny

Form of Work

Książki Publikacje naukowe Publikacje religijne

Subject

Rej, Mikołaj (1505-1569) Biblia Przekłady polskie Psalmy (gatunek literacki)

Genre/Form

Edycja krytyczna Psałterz

Domain

Językoznawstwo Literaturoznawstwo Religia i duchowość

Instytucja

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

Na okładce wykorzystano drzeworyt przedstawiający króla Dawida śpiewającego Psalmy ("Psałterz Dawidów", wyd. A, k. IVv, egzemplarz Biblioteki Uniwersyteckiej w Erlangen-Nürnberg).

Bibliografia, netografia na stronach 43-48.

Finansowanie: Wydział Filologiczny (Uniwersytet Łódzki)

Tekst w przekładzie z języka łacińskiego. Tekst oryginalny w języku hebrajskim.

Edycja zapomnianego, a jakże ważnego dla kultury polskiej zabytku, jakim jest "Psałterz Dawidów" Mikołaja Reja, jest przedsięwzięciem ze wszech miar potrzebnym i od dawna oczekiwanym tak przez naukowców, jak i przez ludzi interesujących się twórczością Mikołaja Reja, tekstami religijnymi etc. [...] Jest to rzecz unikatowa i niezwykle cenna, wypełniająca lukę w wydawanym kanonie dzieł Reja, stanowiąca kolejny instrument pozwalający lepiej poznać twórczość artysty, a także rozwój szesnastowiecznej polszczyzny. (Z recenzji dr hab. Izabeli Kępki, prof. UG)

Jest to studium na wysokim poziomie refleksji naukowej, poświęcone zabytkowi polskiego piśmiennictwa renesansowego, którego autorstwo i chronologia do niedawna były niepewne. Podstawą edycji jest unikatowy egzemplarz pierwszego wydania "Psałterza", pochodzący ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, uzupełniony o brakujące karty na podstawie niedawno odnalezionego, kompletnego egzemplarza z Erlangen-Nrnberg. (Z recenzji prof. dra hab. Tomasza Lisowskiego)

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 383372 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Sędziów, Księga Samuela i fragment 1 Księgi Królewskiej / przełożył i opracował Marek Piela. - Kraków : Księgarnia Akademicka, 2022. - 256, [1] strona ; 21 cm.

(Lamad - Lmd : bibliotheca biblica et Judaica ; t. 2)

Author

Piela Marek Tłumaczenie

Form of Work

Książki Publikacje naukowe Publikacje religijne

Subject

Chrześcijaństwo Judaizm

Genre/Form

Księgi święte Wydawnictwo źródłowe

Domain

Religia i duchowość

Tytuł serii

Lamad - Lmd

Instytucja

Księgarnia Akademicka (Kraków)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Sędziów (pol.) Biblia. ST. Księgi Samuela (pol.) Biblia. ST. Księga Królewska, 1

Bibliografia na stronach 249-256.

Tłumaczenie arcydzieła biblijnej prozy narracyjnej, które oddajemy do rąk czytelnika, to dalszy ciąg przedsięwzięcia translatorskiego zapoczątkowanego przekładem Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia. Naczelną zasadą, którą kierował się tłumacz, jest niedosłowność, miejscami przechodząca w spolszczenie. Przekład zawiera archaizmy rodem z powieści historycznych Henryka Sienkiewicza, ale również wyrażenia właściwe współczesnej polszczyźnie potocznej oraz nawiązania do polskiej literatury pięknej. Jest przeznaczony dla miłośników literatury pięknej, którzy chcą czytać opowieści o Samuelu, Saulu, Dawidzie i Jonatanie, lecz nie są wielbicielami tradycyjnego stylu biblijnego. Tłumaczeniu towarzyszy eksperyment przekładoznawczy, którego celem jest stwierdzenie, do jakiego stopnia mogą być do siebie podobne tłumaczenia tego samego oryginału, powstałe niezależnie od siebie.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 379250 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Mądrość Salomona i innych mędrców izraelskich / wybór tekstów Andrzej Polkowski. - Warszawa : "Pelikan", 1990 (Ciech. : ZG). - 131, [1] s. ; 10 cm.

Author

Polkowski Andrzej (1939-2019). Wybór

Form of Work

Książki Proza

Demographic Group

Literatura hebrajska

Subject

Biblia

Genre/Form

Aforyzmy Przysłowia hebrajskie

Tytuł

Biblia. ST (pol. ; wybór)

Bibliogr. s. 131.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. CM 204608 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga psalmów / tł. Leopold Staff. - Wyd. 3. - Warszawa : "Pax", 1961. - 279, [1] s. ; 18 cm.

Author

Staff Leopold (1878-1957). Tł.

Subject

Biblia

Instytucja

Instytut Wydawniczy "Pax"

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

Druk. wg wyd. przejrz. przez J. Archutowskiego W-wa 1937 "Verbum".

Tł. z łac.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. C T-147 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Stary Testament : historia zbawienia / wprow. oraz objaśn. don Paolo Crivellaro ; przekł. wprow. oraz objaśn. z jęz. wł. Danuta Szumska]. - Paris : Éditions du Dialogue, 1983. - 478 s. : il. ; 17 cm.

Author

Crivellaro Paolo. Oprac. Szumska Danuta (1940- ). Tł.

Subject

Biblia

Tytuł

Biblia. ST (pol.)

Tekst ST według wydania: Pallotinum, Poznań 1980.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Dział Informacji

Copies are only available in the library: sygn. B 2-190 (1 egz.)

No cover

Audiobook

Vinyl

In basket

rate

Pieśń nad Pieśniami = Canticum Canticorum / przekł. [z hebr.] R. Brandstaetter ; scen. J. Orłowski ; muz. M. Sawa. - Warszawa : Veriton Records, cop. 1980. - 1 płyta audio : zapis analogowy, 33 o/min, stereo. ; 30 cm.

Author

Chodakowska Anna (1948- ). Wykonanie Konarowski Mirosław (1952- ). Wykonanie Zapasiewicz Zbigniew (1934-2009). Wykonanie Wardejn Zdzisław (1940- ). Wykonanie Brandstaetter Roman (1906-1987). Tłumaczenie Orłowski Jarosław (reżyser). Scenariusz Sawa Marian (1937-2005). Kompozytor

Demographic Group

Literatura hebrajska

Subject

Biblia Płyty gramofonowe

Instytucja

Alibabki (zespół muzyczny) Veriton

Tytuł

Biblia. ST. Pieśń nad Pieśniami (pol.)

Komentarz na opakowaniu.

Anna Chodakowska - Oblubienica ; Mirosław Konarowski - Oblubieniec ; Zbigniew Zapasiewicz - Salomon ; Zdzisław Wardejn - Narrator ; Zespół Alibabki - Chór dziewic ; Zespół instrumentalny pod. dyr. Mariana Sawy.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Biblioteka Muzyczna

There are copies available to loan: sygn. 19126, 19129 (2 egz.)

No cover

Book

In basket

rate

Biblia Królowej Zofii (szaroszpatacka) : wraz ze staroczeskim przekładem Biblii / wydali Stanisław Urbańczyk i Vladimír Kyas.. - Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1965-1971. - VI, [2], 689, [3] strony ; 27 cm.

(Wydawnictwa Źródłowe / Komitet Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk)

Author

Kyas Vladimír (1917-1990) Wyd. Urbańczyk Stanisław (1909-2001) Wyd.

Form of Work

Książki

Subject

Biblia Biblia królowej Zofii

Tytuł serii

Wydawnictwa Źródłowe - Komitet Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk

Tytuł

Biblia. ST (pol.)

Tekst równolegle w jęz. staroczeskim i staropolskim.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia Zbiory Specjalne

Copies are only available in the library: sygn. Sp 884-1 (1 egz.)

No cover

Book

In basket

rate

Psałterz : układ Psalmów według porządku Nowego Brewiarza Rzymskiego / przeł. z hebr. Roman Brandstaetter. - Wyd. 4. - Warszawa : "Pax", 1973. - 386, [2] s. : il. ; 18 cm.

Author

Brandstaetter Roman (1906-1987). Tł.

Subject

Biblia

Instytucja

Instytut Wydawniczy "Pax"

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

Przedm. tł. z ang.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 257313 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Pieśń nad pieśniami / [tł. z hebr.] ; grafika Auberey [Vincent] Beardsley. - Warszawa : WAiF, 1983. - 72, [3] s. : il. ; 6 x 7 cm.

(Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych)

Author

Beardsley Aubrey (1872-1898). Il.

Subject

Biblia

Tytuł serii

Bibliofilska Edycja Miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych

Tytuł

Biblia. ST. Pieśń nad Pieśniami (pol.)

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. CM 78267 (1 egz.)

No cover

Book

In basket

rate

Pięcioksiąg : hebrajsko-polski Stary Testament : przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni / oprac. i wstęp Anna Kuśmirek ; [przekł. Anna Kuśmirek et al.]. - Warszawa : "Vocatio", cop. 2003. - XX, 866 s. ; 25 cm.

(Prymasowska Seria Biblijna)

Author

Kuśmirek Anna (1961- ) Opracowanie

Form of Work

Książki

Subject

Biblia Język hebrajski Przekład interlinearny

Domain

Językoznawstwo

Tytuł serii

Prymasowska Seria Biblijna

Instytucja

Oficyna Wydawnicza "Vocatio"

Tytuł

Biblia. ST. Pięcioksiąg (hebr., pol.)

Bibliogr. s. XX.

available only on site

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. CM 277675 (1 egz.)

No cover

Book

In basket

rate

Hagada Pardes Lauder i Pieśń nad Pieśniami / [oprac. tłumaczeń, red. Sacha Pecaric ; tł. Maciej Tomal et al.]. - Wyd. 2 popr. - Kraków : The Ronald S. Lauder Foundation ; Stowarzyszenie Pardes, 2002. - 340 s. ; 23 cm.

Author

Pecaric Sacha (1965- ). Tł. Tomal Maciej. Tł.

Subject

Biblia Hagada Liturgia judaistyczna Pesach

Tytuł

Hagadah (hebr., pol.) Biblia. ST. Pieśń nad Pieśniami (hebr.)

Numeracja stron w kierunku przeciwnym.

Bibliogr. s. 336-340.

Tekst gł. równol. hebr., pol.

available to loan

This item is available in 2 branches. Expand the list to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 264186 (1 egz.)

Czytelnia BG

Copies are only available in the library: sygn. CM 286129 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Psałterz : układ Psalmów według porządku Nowego Brewiarza Rzymskiego / przeł. z hebr. Roman Brandstaetter. - Wyd. 2 - Warszawa : "Pax", 1970. - 386, [2] s. : il. ; 18 cm.

Author

Brandstaetter Roman (1906-1987). Tł. Merton Thomas (1915-1968). Módlmy się słowami Psalmów. Stoińska C. Tł.

Subject

Biblia

Tytuł

Biblia. ST. Księga Psalmów (pol.)

Módlmy się słowami Psalmów / [przedm.] Th. Merton ; tł. z ang. C. Stoińska.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 334887 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Proroka Ezechiela : nowy komentarz. [9], Ez 36-39 / Andrzej S. Jasiński OFM. - Opole : Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 2021. - 478 stron ; 24 cm.

Author

Jasiński Andrzej Sebastian (1953- ) Autor

Form of Work

Książki Publikacje naukowe

Subject

Biblia Biblistyka Chrześcijaństwo Judaizm Teologia katolicka

Genre/Form

Komentarz Analiza i interpretacja

Domain

Religia i duchowość

Instytucja

Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego (Uniwersytet Opolski)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Ezechiela. 36-39 (hebr., pol)

Tytuł równoległy: The Book of Ezekiel : the new commentary : Ezek 36-39. Zawiera także tekst źródłowy Ez 36-39.

Tekst źródłowy równolegle w języku hebrajskim i w przekładzie polskim. Streszczenie w języku angielskim.

„Niniejszy tom jest kolejną częścią Nowego Komentarza do Księgi Ezechiela. Składa się z komentarzy do poszczególnych wersetów tekstu Ez 36- 39, uwzględniających dorobek biblistyki ostatnich dekad oraz badania własne autora". [Wstęp, fragm.]

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 383316 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Proroka Ezechiela : nowy komentarz. [2], Ez 1-5 / Andrzej S. Jasiński. - Opole : Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017. - 402 strony ; 24 cm.

Author

Jasiński Andrzej Sebastian (1953- ) Autor

Form of Work

Książki Publikacje naukowe

Subject

Biblia Biblistyka Teologia katolicka

Genre/Form

Analiza i interpretacja Komentarz Księgi święte

Domain

Religia i duchowość

Instytucja

Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego (Uniwersytet Opolski)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Ezechiela. 1-5 (hebr., pol)

Tytuł równoległy: The Book of Ezekiel : the new commentary : Ez 1-5. Zawiera także tekst źródłowy Ez 1-5.

Tekst źródłowy równoległy w języku polskim, hebrajskim. Streszczenie w języku angielskim.

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 340534/II (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Proroka Ezechiela : nowy komentarz. [7], Ez 26-30 / Andrzej S. Jasiński OFM. - Opole : Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 2019. - 476 stron ; 24 cm.

Author

Jasiński Andrzej Sebastian (1953- ) Autor

Form of Work

Książki Publikacje naukowe

Subject

Biblia Biblistyka Chrześcijaństwo Judaizm Teologia katolicka

Genre/Form

Komentarz Analiza i interpretacja

Domain

Religia i duchowość

Instytucja

Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego (Uniwersytet Opolski)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Ezechiela. 26-30 (hebr., pol)

Tytuł równoległy: The Book of Ezekiel : the new commentary : Ezek 26-30. Zawiera także tekst źródłowy Ez 26-30.

Tekst źródłowy równolegle w języku hebrajskim i w przekładzie polskim. Streszczenie w języku angielskim.

„Niniejszy tom jest kolejną częścią Nowego Komentarza do Księgi Ezechiela. Składa się z dwóch części: właściwego komentarza oraz ekskursu". [Wstęp, fragm.]

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 383319 (1 egz.)

Book

In basket

rate

Księga Proroka Ezechiela : nowy komentarz. [8], Ez 31-35 / Andrzej S. Jasiński OFM. - Opole : Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 2020. - 572 strony ; 24 cm.

Author

Jasiński Andrzej Sebastian (1953- ) Autor

Form of Work

Książki Publikacje naukowe

Subject

Biblia Biblistyka Chrześcijaństwo Judaizm Teologia katolicka

Genre/Form

Komentarz Analiza i interpretacja

Domain

Religia i duchowość

Instytucja

Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego (Uniwersytet Opolski)

Tytuł

Biblia. ST. Księga Ezechiela. 31-35 (hebr., pol.)

Tytuł równoległy: The Book of Ezekiel : the new commentary : Ezek 31-35. Zawiera także tekst źródłowy Ez 31-35.

Tekst źródłowy równolegle w języku hebrajskim i w przekładzie polskim. Streszczenie w języku angielskim.

„Niniejszy tom jest kolejną częścią Nowego Komentarza do Księgi Ezechiela. Składa się z komentarzy do poszczególnych wersetów tekstu Ez 31-35, uwzględniających dorobek biblistyki ostatnich dekad oraz badania własne autora". [Wstęp, fragm.]

available to loan

This item is available in one branch. Expand information to see details.

Wypożyczalnia Główna

There are copies available to loan: sygn. 383320 (1 egz.)